تفسير منت‏

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 181

اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ مَنِّكَ بِا قْدَمِه‏

وَ كُلُّ مَنِّكَ قَديمٌ؛

اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِمَنِّكِ كُلِّهِ.

تفسير ادبى‏

«منّت» به معناى «نعمت» است. يكى از اسماى پروردگار عالم «منّان» است و از اسماى ديگر خداوند تعالى هم «حنّان» است. فرق ميان اين دو اسم، اين است كه: اگر پروردگار عالم به بنده‏اى كه از او اعراض نموده نعمت مى‏بخشد به او «حنّان» مى‏گويند، و اگر پيش از درخواست بنده، به او نعمت مى‏بخشد «منّان» مى‏گويند.

خلاصه، «حنّان» و «منّان» هر دو به معناى «منعم» است، و «منّان» يعنى كسى كه نعمت‏هاى فراوان و بزرگ به بنده عنايت مى‏كند.

راغب در مفردات، منّت را بر دو قسم تقسيم مى‏كند:

اول: منّت فعلى؛ مثلًا گفته مى‏شود: «منّ فلانا على فلان؛ فلان كس به فلانى نعمت داده است.»

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 182

قرآن مى‏فرمايد:

«لَقَدْ مَنّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنينَ اذْ بَعَثَ فيهِمْ رَسُولًا مِنْ انْفُسِهِمْ يَتْلوُ عَلَيْهِمْ آياتِةِ وَيُزَكّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَالْحِكْمَةَ»؛[1] خداوند بر مومنان منّت گذاشت تا از ميان خودشان رسولى برانگيخت كه آيات را برايشان مى‏خواند و ايشان را تزكيه مى‏كند و كتاب و حكمت بدان‏ها تعليم مى‏دهد.

دوم، منّت قولى؛ يعنى اين كه اگر كسى نعمتى به ديگرى داد آن را بازگو كند. اين منت، به قول راغب «قبيح» است. قرآن مى‏فرمايد:

«يَمُنُّونَ عَلَيْكَ انْ اسْلَمُوا قُلْ لا تَمُنُّوا عَلَىَّ اسْلامَكُمْ بَلِ اللّهُ يَمُنُّ عَليْكُمْ أنْ هَديكُمْ لِلإيمانِ إنْ كُنْتُمْ صادِقينَ»؛[2] اى پيغمبر! منّت مى‏گذارند براى اين كه اسلام آوردند بگونگذاريد، بلكه اين خدا است كه با هدايت كردنِ شما به ايمان، بر شما منّت مى‏گذارد اگر راست گو باشيد.

شرح عرفانى‏

عارف، يعنى كسى كه به درخانه خدا مى‏رود، وقتى به نعمت‏هاى خدا توجه كند و اين كه بعضى از نعمت‏ها اقدم، اشرف و ادوم است؛ نظير حقيقت واسطه فيض، در اين نظر مى‏گويد:

«اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ مَنِّكّ بِا قْدَمِه؛

خدايا! به درخانه‏ات آمده‏ام، توجهم به نعمت توست، و تو را به حقيقت محمد صلى الله عليه و آله قسم مى‏دهم، زيرا نعمتى دائم، شريف و برزگ است.»

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 183

و وقتى توجه كند كه همه نعمت‏هاى ربوبى، شريف است، مى‏گويد:

«وَ كُلُّ مَنِّكَ قَديمٌ‏

اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِمَنِّك كُلِّهِ.»

درس ولايى‏

عارف گاهى نظر به اهل‏بيت و ثكثر آن‏ها دارد و خواهان توسل به اهل‏بيت است، لذا در اين نظر مى‏گويد:

«اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ مَنِّكّ بِا قْدَمِه؛

خدايا! به درخانه‏ات آمده‏ام، تمام نظرم به چهارده معصوم است. خدايا! تو را به قديم‏ترين آن نعمت‏ها؛ يعنى به حقيقت محمد صلى الله عليه و آله قسم مى‏دهم.»

عارف وقتى توجه كند كه چهارده معصوم، واسطه فيض و يك چيزاند:

«كُلُّهُمْ نورٌ واحِد» و «اوَّلُهْمْ مُحَمَّدٌ، اوْسَطهُمْ مُحَمَّدٌ، آخِرُهُمْ مُحَمَّدٌ»،

در اين نظر مى‏گويد:

«وَ كُلُّ مَنّكَ قَديمٌ‏

؛ خدايا! همه نعمت‏هايت قديم‏اند.»

اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِمَنّك كُلِّهِ؛

خدايا به درخانه‏ات آمده‏ام، از تو سئوال مى‏كنم و تو را به چهارده معصوم قسم مى‏دهم.»

تذكر اخلاقى‏

يكى از رذايلى كه همه انفاق‏ها را باطل مى‏كند «منت گذاشتن» است؛ يعنى كسى نعمت به كسى بدهد و سپس بازگو كند و بگويد: «من آنم كه بر تو منّت دارم، زيرا

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 184

نعمتى به تو داده‏ام.» قرآن شريف جدّاً از اين صفت رذيله نهى كرده و مى‏فرمايد:

«الَّذينَ يُنْفِقُونَ امْوالَهُمْ فى سَبيلِ اللَّهِ ثُمَّ لايُتبعونَ ما انْفَقوُا مَنّاً وَ لا اذًا لَهُمْ اجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لاهُمْ يَحْزَنُونَ»؛[3] كسانى كه اموال خود را در راه خدا انفاق مى‏كنند سپس به دنبال آن‏چه كه انفاق كرده‏اند منّت و اذيت و آزارى ندارند، اجر آنان با خداست و خوف و اندوهى بر آنان نيست.

بعد مى‏فرمايد:

«يا ايُّها الَّذينَ آمَنوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ اْلَاذى‏ كَالَّذى يُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا يَؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ»؛[4] اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! انفاق‏ها و صدقه‏هاى خود را باگذاشتن و اذيت كردن باطل نكنيد، و مثل افرادى كه براى رياكارى مالشان را در راه خدا مى‏دهند نباشيد، آدم رياكار ايمان به خدا و روز جزا ندارد.

آيه شريفه به ما مى‏گويد وقتى خدمتى به جامعه و مردم كرديم منّت نگذاريم، زيرا اعمال ما پوچ و باطل مى‏شود.

در وقت عمل بايد خلوص داشت و عمل بايد رنگ خدايى داشته باشد، زيرا در غير اين صورت پوچ و باطل مى‏شود.

اين آيه مى‏فرمايد: آدم رياكار ايمان به خدا و روز قيامت ندارد؛ بلكه به كافر تشبيه شده است چنان كه در سوره ماعون براى او «ويل» گفته شده است:

«فَوَيْلٌ لِلمُصلّينَ الَّذينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهوُنَ الَّذينَ هُمْ يُراءُنَ وَ يَمْنَعُونَ الْماعُونَ»؛[5] واى بر نمازگزارانى كه از نمازشان غافل‏اند، آنان كه ريا مى‏كنند و از دادنِ زكات [و وسايل و مايحتاج‏

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 185

خانه و كمك به نيازمندان‏] خوددارى مى‏ورزند.

چنان چه ما نعمتى به كسى داديم و خدمتى به كسى كرديم، اگر منّت گذاشتيم و گفتيم «من آنم كه در حق تو چنين كردم»، اهانت به اوست و نه تنها پاداش ندارد و عملش را باطل كرده است، بلكه از نظر روايات گناهش بسيار بزرگ است.

پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله مى‏فرمايند:

«مَنْ اهانَ بى وَليّاً فَقَدْ با رَزَنى‏ بِالْمُحارَبَةِ؛[6]

اگر كسى به مسلمانى توهين كند مثل اين است كه با من جنگ كرده باشد.»

با توجه به اين تذكر اخلاقى بايد به ديگران، جامعه‏تان و انقلابتان خدمت كنيد، چرا كه اين وظيفه همه است. مواظب باشيد كه وقتى كارى انجام داديد رنگ خدايى داشته باشد و آن را بازگو نكنيد و منّت بر سر كسى نگذاريد كه منّت به قول راغب در مفرات، «مستقبح» است و پيش خدا، پيغمبر و ائمه اطهار عليهم السلام و مردم قبيح است.